Het bekendste stukje Den Haag

Het Malieveld is met het Binnenhof het bekendste stukje Den Haag. De grasmat biedt met een afmeting van circa 5.3 hec­tare (250 x 180 meter) ruimschoots plaats voor circussen, kermissen, militaire parades, concerten, festivals, markten, tentoonstellingen en demonstraties. In 1998 gaven de Rolling Stones ter ere van het 750-jarig bestaan van Den Haag een door regen geteisterd optreden op het Malieveld. In 2022 zagen veertigduizend mensen onze Anouk haar ja-woord geven toen ze ten huwelijk werd gevraagd.

De afgelopen jaren was het Malieveld ook een aantal keer het toneel van protesterende boeren en ronkende tractoren. In de Tweede Wereldoorlog stonden zij daar met een andere reden. In 1943 had de Gemeente Den Haag landbouwers gevraagd om het Malieveld om te ploegen, zodat het beplant kon worden met aardappelen ten behoeve van de meest noodlijdende inwoners. 

Tussen alle activiteiten en festiviteiten door wordt de groene oase volop gebruikt als recreatieveld, waar het vaak heerlijk vertoeven is. Zo heb ik op het Malieveld regelmatig gevliegerd, een partijtje gevoetbald en luierend van de zon genoten. Maar mijn dierbaarste herinneringen gaan toch uit naar de optredens van lenige acrobaten, grappige clowns en balancerende olifanten en de doldwaze ritjes in draaimolens en achtbanen. Na afloop aten we heerlijke pannenkoeken in het Paviljoen die al vanaf 1941 aan de centrumkant van het Malieveld staat. De eetgelegenheid, die in de volksmond al snel bekend stond als de Poffertjestent, was afkomstig van de Seinpostduin in Scheveningen dat door de aanleg van de Atlantikwall door de Duitse bezetters was uitgeroepen tot verboden terrein. Na de oorlog bepaalde koningin Wilhelmina dat het Paviljoen mocht blijven staan. Wellicht genoot hare majesteit op loopafstand van haar paleis ook van de overheerlijke lekkernijen. Dat deden ook vele reizigers van de Blauwe Tram, die links van het Paviljoen naar Leiden reed totdat de lijn in 1961 werd opgeheven. In 2005 werd achter de Poffertjestent een betonnen skatebaan aangelegd, waar jongeren volop hun behendige en soms ook gevaarlijke kunsten op plankjes met wielen kunnen vertonen.

Het Malieveld wordt omringd door lanen met bomen. Diep onder de zoden bevindt zich een parkeergarage waar veelvuldig gebruik van wordt gemaakt. Het naastgelegen Koekamp herbergt het oudste hertenkamp van Nederland. Lange tijd zag het ernaar uit dat het park zou verdwijnen. Eind 2023 besloot het Ministerie van Landbouw dat het bij velen geliefde hertenkamp toch mag blijven bestaan. Ook eeuwenoud is de machtige eik die daar al ruim driehonderd jaar de Haagse geschiedenis meebeleeft.

Op de plek waar nu de rijbanen richting Scheveningen zijn, stond tot 1947 het Wachtje bij de Bosbrug. Het op een Griekse tempel lijkende gebouwtje werd in 1827 in opdracht van koning Willem II gebouwd, met als doel de noordelijke toegang tot Den Haag te bewaken. Overigens verwijst het woord Malie naar een oud balspel dat vermoedelijk vanuit Italië was overgewaaid en met name in de zeventiende eeuw erg populair was in heel Europa. Spelers probeerden met een slagstok een houten bal in zo min mogelijk slagen aan de andere kant van de baan tussen twee palen te krijgen. Op sommige banen stond halverwege een ring of een poort waar de bal doorheen moest gaan. De speelbaan in Den Haag bevond zich direct naast het Malieveld, waar nu de Boorlaan ligt.

Het Malieveld, gelegen op duingebied, was vroeger een officieel onderdeel van het Haagse Bos en stond voor aanvang van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 vol met bomen. Om Den Haag te beschermen tegen de Spanjaarden werd een deel van het bos gekapt. Het hout werd gebruikt om verdedigingswerken mee te bouwen. Maar het was al te laat. Vanwege het ontbreken van stadswallen en -muren was Den Haag nauwelijks verdedigbaar. De Spanjaarden vielen het toenmalige dorp met gemak binnen, om het na een aantal jaren zwaargehavend en grotendeels ontvolkt achter te laten. Op het Malieveld keerde het bos niet meer terug. 

Vruchtbare grond spoelde door hevige regenbuien weg. Tijdens de wederopbouw verdwenen nog meer bomen uit het Haagse Bos. 

In 1575 was de Hollandse oorlogskas bijna leeg. Omdat men geld nodig had, besloten de Staten van Holland om het hele Haagse Bos te kappen. Tegen het plan kwam fel verzet vanuit het dorpsbestuur. Het Haagse Bos was te belangrijk om op te geven. Het was een exclusief jachtgebied en trok mede daardoor welgestelden en notabelen naar Den Haag. Door een afkoopsom van zesduizend pond te betalen wist het armlastige dorpsbestuur het bos te redden van de ondergang. In 1576 onder-tekende Stadhouder Willem van Oranje de Akte van Redemptie. Daarin werd vastgelegd dat het Haagse Bos of delen daarvan, zoals het Malieveld, niet verkocht of bebouwd mogen worden. Eerder deze eeuw bleek de akte nog altijd rechtsgeldig te zijn. Plannen om een Nationaal Historisch Museum te bouwen en om grond te verkopen gingen daardoor niet door. In 2003 werd het gebied, waarvan het beheer in handen is van Staatsbosbeheer, aangewezen als rijks-beschermd stadsgezicht.

Dat het Malieveld en het Haagse Bos ook een roemrucht verleden hebben, is misschien niet bij iedereen bekend. Misdaden in welke vorm dan ook vonden op het terrein plaats. Al in de middeleeuwen werden er duels uitgevochten. Vrouwen, gedreven door armoede, boden er hun licha-men aan. Vagebonden vonden er een slaapplaats. Nietsvermoedende voorbijgangers werden er beroofd. Een opmerkelijk krantenbericht uit 1926 maakt melding over een vechtpartij op het Malieveld tussen de heren J.E. uit de Twentstraat en J.S. zonder vaste woonplaats, waarin laatstgenoemde bij zijn tegenstander de punt van de neus afbeet. Begin 2023 werd op het Malieveld een skelet van een jonge man gevonden dat er vermoedelijk al honderden jaren ligt. Het is vooralsnog een mysterie van wie de eeuwenoude beenderen zijn, wat de doodsoorzaak is geweest en hoe hij daar terecht is gekomen. Vrijwel zeker is wel dat ons Haagse Malieveld nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven.