Mercurius, god van de handel

We willen allemaal dat de goden ons gunstig gezind zijn. Maar hoe kom je bij de juiste god in een goed blaadje? Winkeliers en andere ondernemers in Den Haag deden dat door hun gevel op te sieren met de beeltenis of de symbolen van Mercurius, de god van de handel.

Mercurius 

De romeinse god Mercurius was de god van de reizigers, de handel en de winst. Pas toen de Romeinen handel met de Grieken gingen drijven, hadden ze daar ook een god voor nodig. Vandaar dat Mercurius pas relatief laat tot de godenfamilie toetrad. Mercurius wordt afgebeeld met symbolen die snelheid aangeven: gevleugelde sandalen (talaria), een gevleugelde helm (petasus) en een met slangen omkronkelde gevleugelde staf (caduceus).

Caduceus

Als mensen de staf van Mercurius zien, is hun eerste idee vaak: hier woont of werkt een dokter. Maar het symbool van de Griekse god Asclepius, beschermheer van de medici, is een staf met maar één eromheen gekronkelde slang. En op de staf van Mercurius zitten vaak de vleugels die je bij Asclepius weer niet zult vinden. 

Winkels

Waar vinden we in Den Haag winkels die graag voor hun succes een beroep op Mercurius doen? In ieder geval bij een aantal grote warenhuizen en modezaken. Het gebouw van de Bijenkorf heeft heel veel beelden, die door meerdere beeldhouwers zijn gemaakt. Daarbij zit ook een beeld van Mercurius, waarvan ik niet heb kunnen achterhalen wie van deze beeldhouwers dat gemaakt heeft. Ook in de gevel van Peek & Cloppenburg is de staf van Mercurius te vinden. In de twintiger jaren van de vorige eeuw is aan de Passage een nieuwe arm gebouwd. Bij de ingang van deze arm waken twee symbolische figuren, waarin we in een daarvan weer Mercurius herkennen.  

In de gevel van Venestraat 15 zijn zelfs drie Mercuriussymbolen te vinden: staf, kop van de god en een gevleugeld wiel. Ze verwijzen ongetwijfeld naar de eerste gebruikers van het pand, alleen is niet meer bekend wat voor bedrijf dat was. De symbolen van Mercurius doen het ook erg mooi in een tegeltableau. Zoals te zien is aan het prachtige Art Nouveau pand op de hoek van de Laan van Meerdervoort - Waldeck Pyrmontkade. 

Kantoor

Aan het Noordeinde 43 staat een gebouw met de naam Mercurius. Het is ontworpen door de architecten Hoek & Wouters en is in 1900 gerealiseerd. Het was het eerste bouwwerk dat speciaal voor kantoorwerk werd gebouwd. 

Overheidsgebouwen

Wat moet de overheid met de god van de handel? Het huidige Ministerie van Economische Zaken heette in het verleden Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel. En dus is het logisch dat aan het gebouw waar dit ministerie in 1917 introk ook een Mercurius is aangebracht. 

Als we nu bellen of een brief versturen, worden we bediend door commerciële bedrijven. Maar ooit hadden we het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie oftewel de PTT. In 1923 betrok de PTT een nieuw hoofdkantoor aan de Kortenaer-kade, architect G.C. Bremer. Beeldhouwer Van Lunteren mocht de beeldhouwwerken maken. Ieder beeld is een symbool. Van links naar rechts: Arbeid (symbool: de hamer), Wetenschap (symbool: de uil), Handel (symbool: de Mercuriusstaf) en Industrie (symbool: locomotief).

Aan het Kerkplein had de PTT het Haagse hoofdpostkantoor en de telefooncentrale. Daar geen Mercurius met een staf, alleen met heel subtiele vleugels aan de hielen van deze atletische figuur. Aan de Kneuterdijk staat het gebouw waar nu de Raad van de Rechtspraak in zit. Het is in de twintiger jaren van de vorige eeuw gebouwd voor de Nederlandse Handelsmaatschappij.  

Als je door Den Haag loopt, moet je maar eens opletten hoe vaak je Mercurius aan gevels ziet hangen. Ik ontdek nog regelmatig nieuwe plekken.