Haagse ooievaar: herkomst en historie
Op elk van de vijf flats aan het Suzannaland in de wijk Mariahoeve heeft het Haagse stadsbestuur een ooievaarsnest laten bouwen. Ik ben er niet verbaasd over dat de Haagse overheid dit gedaan heeft, want als geboren Hagenaar weet ik dat de ooievaar op het wapen van deze stad prijkt. Maar ik wist eigenlijk helemaal niet waar die hechte band tussen deze vogel en de stad vandaan is gekomen. Ik ben er naar op zoek gegaan.
Je komt zijn beeltenis overal in de stad tegen: in het oude stadhuis aan de Groenmarkt (van 1565) en op het gemeentehuis aan het Burgemeester de Monchyplein (waar wij in 1963 trouwden) en op een tabakspot uit de achtiende eeuw. Op de gedenkzuil bij de Hofvijver uit 1923 poseert de ooievaar ook, dankbaar ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van koningin Wilhelmina.
Mij bleek dat de ooievaar al eeuwenlang op allerlei manieren een eigen plaats heeft gehad in Den Haag. Het was de Franse keizer Napoleon die in 1813 het stadswapen officiëel liet vastleggen. Op 9 mei 2012 kreeg Den Haag bij Koninklijk Besluit toestemming om onder het gouden schild met de ooievaar de woorden ‘Vrede en Recht’ te vermelden. De doorslaggevende reden voor deze wapenspreuk was dat Den Haag zich zeer had ingespannen om de internatio-nale rechtsorde te bevorderen.
In 1899 vond op initiatief van tsaar Nicolaas II en koningin Wilhelmina de eerste wereldvredeconferentie plaats in Paleis Huis ten Bosch, waarna het Permanente Hof van Arbitrage ontstond. Na de tweede Vredesconferentie in 1907 in de Ridderzaal is tot de bouw van het Vredespaleis besloten dat, gefinancierd door de Amerikaan Carnegie, in 1913 door koningin Wilhelmina werd geopend. Eerst was daar het Permanente Hof van Justitie van de Volkenbond gevestigd, later werd het Vredespaleis het huis van het Internationaal Gerechtshof en van het Internationaal Strafhof. Vrij logisch dat ook het Joegoslavië tribunaal in Den Haag wordt gehouden. Inderdaad heeft Den Haag, meer dan andere Europese steden, ruimte gemaakt voor vredesoverleg en rechtspraak wereldwijd.
Er zijn geen aanwijzingen over de betrokkenheid van de ooie-vaar bij dit alles. Wel zijn er veel pogingen gedaan om daar iets over te vinden. Misschien herinnerde iemand zich dat de ooievaar in het oude Rome beschouwd werd als het symbool van de eerbied voor alles wat eerbiedwaardig was, zoals ouders en de staat. Dat is een mooie gedachte, maar het staat nergens op schrift.
Ook is geopperd dat men in de Middeleeuwen dacht dat een ooievaar zijn stokoude ouders te eten gaf om hen zo lang mogelijk in leven te houden. Zo werd de ooievaar zinnebeeld van de trouwe zorg. Ook dat lijkt mij vergezocht. Ik dacht dat de ‘oplossing’ dichterbij te vinden zou moeten zijn. Er is namelijk een afbeelding van de Ridderzaal en de Gevangenpoort in het centrum van Den Haag, waarop ooievaars opmerkelijk vaak nesten bouwden.
Misschien, dacht ik, ligt daar de oorsprong van het Haagse stadswapen! Vlak bij de genoemde gebouwen werd in de Schoolstraat in oude tijden een vismarkt gehouden. Daar was een door het stadsbestuur onderhouden koppel gekortwiekte ooievaars in dienst die de markt schoon hielden.
De vogels hadden zelfs een oppasser en ter plaatse een nachthok! Dat zou meteen ook verklaren waarom de Haagse vogel een páling in de bek heeft in plaats van zijn alledaagse voedsel, de kikker.
Enfin, waar een kostelijk familiebezoekje al niet toe kan leiden. Toen ik daar aankwam, waren er van de vijf ooievaarsnesten drie bezet. Er waren vast en zeker jongen uitgebroed, want de vogelvader en -moeder vlogen af en aan. Een dag of wat later maakte ik, heel ergens anders, een foto van een ooievaar in volle vlucht, een pláátje!
Jan van Buuren
Details
Meest gelezen artikelen
