Van plaats delict tot natuurstenen eiland

Soms mis je ergens een aankondiging en dan merk je pas dat er iets is veranderd, wanneer het voltrokken is. Wees gerust, ik ga niet putten uit de Kroniek van een aangekondigde dood van Gabriel García Márquez. Ik heb het gewoon over de transformatie van de Plaats.

Dat ik het woord ‘voltrokken’ gebruik voor de herinrichting die daar heeft plaatsgevonden, is desondanks zeer toepasselijk. Want op het voormalige Groene Zoodje aan de Hofvijver werden tot driehonderd jaar geleden ter dood veroordeelden terechtgesteld. Op het vaste, gemetselde schavot dat daar tot 1719 stond, werd dan tijdelijk een grasmat gelegd als ondergrond voor het beulswerk. Om het bloed op te vangen werd er na afloop zand op gestrooid. Het Groene Zoodje was overigens geen exclusief Haags gebeuren. Je had er ook een in Leiden, bijvoorbeeld. In beide gevallen waren ze comfortabel dicht bij een gevangenis: in Den Haag de Gevangenpoort en in Leiden het Gravensteen.

Johan de Witt

Op de Plaats herinnert nu alleen het standbeeld van Johan de Witt aan die tijd. De raadspensionaris werd er 349 jaar geleden, op 20 augustus in 1672, samen met zijn broer Cornelis vermoord. Als je het zo wil interpreteren, zie je dat hij met zijn rechterhand schuin naar de plaats delict wijst, naar de Gevangenpoort. Wie er meer over wil weten; Ronald Prud’homme van Reine ontrafelt het in het boek De moord op Jan de Witt (2013). Maar zoals gezegd, dit stuk gaat over de recente transformatie van de Plaats.

Kasseien uit India

Ik kwam er een paar maanden geleden en moest meteen lachen. Ik zag dat de boel opnieuw was bestraat, de kinderkopjes waren vervangen door langwerpig natuurstenen tegels. Ze kwamen me bekend voor; toen ik vijftien jaar geleden als voorlichter voor de gemeente Den Haag ging werken, waren dergelijke stenen in zwang. Dat duurde tot het debacle van de herinrichting van de Keizerstraat in Scheveningen. Om de ‘kwaliteit van de openbare ruimte’ op te vijzelen, werden daar de in visgraat gelegde bakstenen vervangen door granieten kasseien uit India. Alleen ging er iets fout. Nog voor de straat was opgeleverd, verzakte de boel en ging de aannemer failliet. De kosten liepen op tot zes ton; een van de leden van de gemeenteraad stelde er vragen over en had uitgerekend dat de bestrating per vierkante meter tweehonderd euro had gekost. Je begrijpt dat dit alles door mijn hoofd schoot, toen ik de heringerichte Plaats opliep en stenen zag die erg veel leken op granieten kasseien uit India. Zouden ze die nog over hebben van de Keizerstraat, vroeg ik me af.

‘Residentiekwaliteit’

Ook vroeg ik me af of Den Haag de kwaliteitseisen voor de openbare ruimte soms had aangepast. In ‘mijn’ tijd waren er twee smaken voor de Haagse buitenruimte: hofstadkwaliteit of residentiekwaliteit. Dat laatste was voorbehouden aan gebieden als de binnenstad, Scheveningen en de internationale zone, die veel volk van buiten trekken. Daar zijn dan stoepen van rode gebakken klinkers, waarop duurdere prullenbakken staan. Even googelen leert me dat deze twee kwaliteiten nog steeds bestaan. Sterker, er is in april dit jaar nog een nieuwe versie gepubliceerd van het Handboek Openbare Ruimte, kortweg het HOR, waarin de regels staan die iedere architect, aannemer of projectontwikkelaar, die plannen heeft voor de Haagse openbare ruimte, moet volgen.

Prima zitje

Wat maak ik me druk, denk je misschien. Vroeger stond Johan de Witt ingeklemd tussen hekjes, nu staat hij met oude sokkel en al op een groot cirkelvormig plateau, waarop je prima kunt zitten. De betonnen bollen die het plein van de Hofweg scheidden zijn verdwenen. Niveauverschillen zijn platgemaakt; er zijn geen stoepen of straten meer, waar die elders in de binnenstad – Noordeinde en Molenstraat bijvoorbeeld – juist weer zijn aangelegd. Mijn punt is dat de Plaats is veranderd in een groot wit natuurstenen eiland, middenin een binnenstad vol rode klinkers en hier en daar een strookje vergeten stukje asfalt. Alsof het er niet helemaal bij hoort. Maar misschien ook komt dat straks gewoon helemaal goed, tegen de tijd dat er aan de andere kant van de Hofvijver een slotgracht ligt rond het compleet gerenoveerde Binnenhof. Want de aankondiging van dié transformatie heb ik dan weer niét gemist.